Experimentals, de keuze is reuze. Bouwverhaal door Tim Weert.
Deel 1. De keuze voor een RV-7A, de bouw van de staartvleugels
Het was ergens in de herfst van 2011. Het einde van het VFR vlieg seizoen diende zich aan met bladeren welke door een stevige zuidwester door de tuin waaide afgewisseld met het gekletter van de regen tegen de ramen. Ik had dezelfde middag de vleugels van mijn Europa gedemonteerd en in stempels geplaatst voor periodiek onderhoud in de hangaar op Middenmeer. Het instrumentarium was de afgelopen jaren zodanig uitgebreid dat er geen ruimte over was voor nieuw materiaal. Dan op zoek naar een nieuw project.....
Zelf was ik nogal onder de indruk van de Furio uit Nieuw Zeeland, een bouwdoos van composiet materiaal gebaseerd op de Falco. Ik had ook tekeningen in huis van de P51 Falconar Mustang. Ook een prachtig vliegtuig wat nog steeds tot de verbeelding spreekt.
De Furio uit Nieuw Zeeland
De Falconar P-51D Mustang
Een paar jaar eerder had ik ook kennis gemaakt met de RV-7 tijdens het organiseren van de flyins op Texel. Voor mij toch wel een dingetje dat deze helemaal van metaal moet worden gebouwd. Niet dat ik wat tegen het materiaal aluminium heb, maar op de een of andere manier had ik er altijd ruzie mee. Het lukte me nooit om echt te maken wat ik wilde. Boortjes liepen weg waardoor het gat er net naast zat en dan kon je weer opnieuw beginnen. Waarschijnlijk hield het gebrek aan kennis, gereedschap en handigheid in metaal bewerking mij een beetje tegen.
De keuze
Terwijl op die herfstavond het vuur in de open haard knetterde en mijn vrouw een nieuw glas wijn inschonk veranderde het gespreksonderwerp richting mijn volgende project. De garage was immers leeg en auto's kunnen tegenwoordig prima buiten blijven staan. Die prachtige Furio viel al snel af omdat ik er nog nooit eentje in het echt had gezien. Even naar Nieuw Zeeland reizen is ook een uitdaging. Bovendien is deze kit, vergeleken met andere bouwdozen, mij net iets te kostbaar. De Falconair P51 is een ontwerp van houtbouw afgewerkt met doek en hars. Erg leuk werk om te doen denk ik, maar onze huidige garage is niet lang genoeg voor de twee vleugels welke niet afzonderlijk gebouwd kunnen worden. De hoofdligger bestaat uit 1 stuk, van tip tot tip. Bovendien is dit ontwerp niet populair in Europa. Dus een slechte keuze voor de sociale interactie met andere bouwers. Samen met anderen over het bouwen kunnen praten en vragen kunnen stellen is wel één van de leuke aspecten van deze hobby. Uiteraard kwam ook de Lancair in beeld. Een mooi vliegtuig, echt, maar dit ontwerp viel toch heel snel af. Metaal bleef dan vooral heel aantrekkelijk omdat je er zeker mee zult leren werken als je er een echt vliegtuig van gaat bouwen. Een uitdaging dus. De uit Oregon afkomstige RV bouwdozen van Dick van Grunsven (van Nederlandse ouders) vormen bovendien het meest populaire aandeel in de wereldwijde vloot van amateurbouw vliegtuigen. Daar moet een reden voor zijn. De prestaties van de RV's zijn bovendien best indrukwekkend en de support van zowel kitfabrikant Vans Aircraft en de enorme hoeveelheid aan goed toegankelijke informatie kan bijna niet beter. Ja, misschien wilde ik wel een RV gaan bouwen.
De complete kit van een RV-7 (taildragger)
Nadat we de website van Vans Aircraft hadden bekeken moesten we een keuze maken uit de verschillende� RV modellen. De RV-10 is een vierzitter, lekker ruim, maar niet geschikt voor aerobatics. De RV-8 vond ik zelf wel een stoer vliegtuig, maar mijn vrouw gaf aan om echt niet uren lang achter mij te willen gaan zitten op weg naar een flyin ergens in Europa. Dan blijft de keuze beperkt tussen een RV-7 of een RV-9 waar je gezellig naast elkaar kunt zitten. Omdat de RV-7 geschikt is voor sport aerobatics was het voor mij meteen al duidelijk dat het een "RV-7" moest worden. Aerobatics, altijd al het leukste onderdeel van het vliegen, zo af en toe een looping, barrel en rolletje maken. Ultieme vrijheid zonder grenzen. Dit miste ik wel een beetje in mijn Europa XS. En de performance van de RV-7 en RV-7A mogen er wezen. Verder heb ik eerlijk gezegd nooit een vierzitter nodig, een tweezitter voldoet bijna altijd.
Bij vans kun je vervolgens kiezen voor een taildragger, de "RV-7" of neuswiel versie "RV-7A". En je kunt kiezen voor een cockpit kap welke naar voren toe open klapt, de "tip-up" of een kap welke je naar achteren kunt schuiven, de "slider". Verder kun je het zo mooi maken zoals je zelf wil. Instrumenten, motor, propeller,.... uiteindelijk wordt het je eigen creatie. De keuze voor een neuswiel versus staartwiel en tip-up versus slider canopy kon nog even worden uitgesteld tot na de bouw van het eerste deel, de empennage kit voor de staartvlakken. Zelfs tijdens de bouw van de tweede kit, de vleugels, kun je altijd nog besluiten of het een 7 of een 7A moet worden.
Terwijl dit gesprek vorderde en we een beetje op internet gingen kijken vroeg mijn vrouw aan mij: "bestel jij hem of zal ik het nu alvast maar doen?" De eerste bouwdoos is niet duur. Je maakt kennis met bijna alle facetten van vliegtuigbouw m.b.v. metaal. Mocht je het toch niet bevallen, dan kun je er mee stoppen zonder dat je je er financieel een buil aan valt. Dus de keuze was snel gemaakt.
Bouwkit deel 1
Ergens eind november 2011 stopte er een auto van UPS met twee kartonnen dozen met vliegtuig aluminium voor het stabilo, kielvlak,
hoogteroeren en rudder. Omdat Vans Aircraft alleen de tekeningen op groot formaat meelevert welke betrekking hebben op de geleverde kit had ik het complete bouwboek met alle andere tekeningen op klein (A3) formaat ook besteld. Een prima investering waarmee je alvast de rest van het bouwproces kunt bestuderen.
De empennage kit van Vans Aircraft, alle onderdelen beschermd met een blauw laagje folie.
De handleiding van Vans neemt de bouwer vooral tijdens deze eerste bouwdoos helemaal mee in alle stappen en onderdelen van te nemen stappen om tot een prachtig resultaat te komen. Waar ik wel achter kwam was het gemis aan essentieel gereedschap. Gelukkig zijn er in de VS diverse bedrijven welke prachtige toolkits hebben samengesteld voor aspirant bouwers van RV's. Deze toolkits zijn bovendien goed betaalbaar, in feite goedkoper dan je zou verwachten. Daarnaast moest ik nog wel investeren in een redelijke compressor. Het belangrijkste gereedschap voor metaalbewerking is namelijk pneumatisch aangedreven.
In Nederland zijn meerdere amateur vliegtuigbouwers actief die de RV's ontdekt hebben. Dat bood voor mij de mogelijkheid om eerst even te gaan rondneuzen bij collega bouwers en de kunst af te kijken. Het is prachtig om te ervaren hoe deze groep mensen elkaar helpt en het bouwen van een RV tot nieuwe vriendschappen leidt. Voordat ik fysiek ook maar iets aan mijn eigen project had geknutseld werd ik al uitgenodigd voor het leren werken met de materialen. Een vriend die bezig was met een RV-10 nodigde mij uit om me op een avondje even te leren klinken. Op stukjes afval aluminium leerde hij mij vrij snel de trucjes van het netjes boren van gaten, afbramen, dimpelen en klinken. Klinken met echte klinknagels, iets waar ik toch wel een beetje tegenop zag. Maar al snel blijkt dan dat klinken niet moeilijk is, sterker, hartstikke leuk om zelf te doen!
Aan de slag
Ergens in de tweede helft van januari 2012 kwam FedEx de straat in rijden met mijn gereedschap kit. Ook weer zo'n moment waar na je een tijdje bezig bent met onderzoek naar wat je hebt gekocht en hoe je het moet gebruiken. Uiteindelijk begin je dan heel voorzichtig met de bouw van je kit. De eerste onderdelen die je zelf moet maken zijn de liggers voor het stabilo. Stukken L-profiel van stevig moeten worden ingekort en voorzien van gaten welke overeen komen met dunnere platen die het web van de ligger moeten gaan vormen.
Het maken van de diverse onderdelen.
Alle onderdelen moeten vervolgens netjes afgewerkt worden, ontdaan van bramen en krasjes. Randen moeten met behulp van een 3M deburr wheel en een fijne Scotchbrite polishing pad netjes glad gepolijst worden. De huidplaten zijn al voorzien van gaatjes die als pilot gebruikt moeten worden om alles netjes passend op maat te kunnen krijgen. Onderdelen kunnen met behulp van de cleco's uit de nieuwe toolkit tijdelijk in elkaar gezet worden. Een cleco is in feite een soort tijdelijke nagel verbinding welke makkelijk te demonteren is. De fantastische handleiding van Vans helpt zelfs een onervaren bouwer om alle noodzakelijke stappen in de juiste volgorde te doorlopen. Daarbij heb ik vooral tijdens de bouw van deze eerste onderdelen en enorme steile leercurve ervaren. Mijn argwaan tegen metaalbouw verdween als sneeuw voor de zon.
Alles zit nog tijdelijk in elkaar met cleco's
Nadat de onderdelen gefabriceerd zijn en netjes in elkaar passen komt er een moment dat alles goed gedocumenteerd moet worden met part numbers en daarna weer uit elkaar gehaald. Vervolgens moeten alle gaatjes aan beide kanten bewerkt worden met een stukje gereedschap om braampjes te verwijderen. De laatste bewerkingsstap is dan het verzinken van de dikkere onderdelen en dimpelen van de dunnere om later de klinknagels te kunnen ontvangen. Vervolgens moet er een keuze worden gemaakt over de bescherming tegen corrosie. De meeste onderdelen zijn van het materiaal Alclad 2024 T3.
Aluminium
De term "Alclad" betekent dat het aluminium aan beide zijden is voorzien van een dun laagje puur aluminium. Dit zorgt ervoor dat eventuele kleine beschadigingen tijdens de bewerking geen invloed hebben op het sterke onderliggende materiaal. Puur aluminium heeft als eigenschap dat het na een beschadiging meteen door middel van de zuurstof in de omgeving corrodeert. Deze corrosie stopt daarna meteen weer omdat het oxidelaagje ondoordringbaar is voor lucht en dus het onderliggende materiaal perfect beschermt. Een prima bescherming dus voor een vliegtuig dat rondvliegt in een landklimaat. Voor corrosie op aluminium in aanwezigheid van zout geldt dat helaas niet! Zeezout zorgt voor een poreuze witte corrosielaag op aluminium welke er toe leidt dat het proces doorzet. Dit kun je tegengaan door alle onderdelen te voorzien van een beschermende laag. Ik heb gekozen voor een etsende twee-componenten primer.
De code 2024 geeft aan welke percentages aan toevoegingen er in het aluminium zitten. De code T3 geeft aan in welk kristalrooster toestand het aluminium zich bevindt. In een oven kan men met behulp van een warmte proces aluminium legeringen veranderen naar een andere toestand, waardoor het sterker, zachter, brosser of juist buigzamer wordt. Als 2024 T3 plaatmateriaal gezet wordt zal er ter plaatse van de hoeklijn een verandering optreden waardoor het materiaal daar van T3 overgaat naar T4. Dat gebeurt ook op de plekken waar je gaat dimpelen. Dimpelen is een bewerking waar je met behulp van een mal en matrijs een vorm in het materiaal perst waarin de kop van een verzonken klinknagel netjes past. Dit gebeurt op plekken waar het materiaal te dun is om te verzinken.
De linker gaatjes moeten nog gedimpeld worden, rechts zijn ze gedimpeld.
Nadat alle bewerkingen klaar waren was het tijd om de onderdelen te ontvetten, op te ruwen met Scotchbrite en het aanbrengen van een laagje beschermende primer.
Verzameling onderdelen, klaar voor de eindmontage
Pas nu begint echt het aller leukste onderdeel van de bouw: het samenvoegen van de onderdelen met behulp van klinknagels. Deze nagels worden door Vans ook in de kit meegeleverd. De klinkhamer kan worden voorzien van diverse koppen, afhankelijk van de nagel. Er zijn nagels met een bolle kop, anderen hebben een platte kop met een verzonken hals. De nagels worden een voor een in de gaatjes gestoken. Aan de kant van de kop zet je de klinkhamer kop erop en aan de achterkant een tegenhoud ijzer, in de handleiding buckling bar genoemd. Deze buckling bars krijg je in de toolkit in diverse vormen en maten om ook op onmogelijke plekken te kunnen klinken. Tijdens het klinken zie je de nieuwe kop aan de achterkant ontstaan. Met behulp van een mal kun je controleren of de samengedrukte klont metaal aan de vereiste kwaliteitseisen voldoet.
Klinken
Tijdens de bouw van de staartvlakken wordt ook een alternatieve manier voorgeschreven voor een beperkt aantal onderdelen. Daarbij worden de verzonken nagels in de gaatjes gestoken en gaat er tijdelijk een stukje speciaal voor dit doel gefabriceerd tape over de koppen. De plaat wordt nu met taperand op een stuk gepolijst zwaar metaal gelegd. De staartjes van de nagels steken nu naar boven, waardoor de onderdelen welke eraan bevestigd moeten worden er overheen gezet kunnen worden. Met een speciale klink kop sla je vervolgens deze staartjes in de gewenste vorm. Dit is de zogenaamde "backriveting" methode.
Backriveting; het controleren van de geklonken "shophead"
Nadat alle onderdelen klaar waren, was mij duidelijk dat ik een juiste keuze had gemaakt. Dat bouwen is nog leuker dan ik had durven dromen! Dit smaakt naar meer. Voor velen zal in eerste gedachte het eindresultaat gelden, voor mij persoonlijk is het de weg er naar toe!
Bouwkit deel 2
In de zomer van 2012 arriveerde bouwkit deel 2...... de bouwdoos van de vleugels.
Honderden RV's bezoeken de LAA flyin op Sywell in 2018 (UK)
Wordt vervolgd.....